Dengue ( डेंगु )

डेंगु ज्वरो लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने सरुवा रोग हो । डेंगुको विषाणुद्धारा संक्रमित भएको पोथी लामखुट्टेले यो रोग सार्दछ । रोग सार्ने लामखुट्टे ग्रामीण क्षेत्रमा भन्दा शहरी क्षेत्रमा बढी पाइने गर्दछ । यसले ससाना पानी जमेका स्थानमा फुल पार्ने गर्दछ । खास गरि वर्षाको पानी जम्ने टीनका डब्बाहरू, रंगका खाली डब्बा, थोत्रो टायर, अल्कत्रा वा मट्टितेलका खाली ड्रमहरू, फुलदान, गमला, कुलर, पानीका ट्याङ्की आदिमा यसले फुल पार्दछ । यस लामखुट्टेले दिउँसो मात्र टोक्ने गरेको पाइन्छ । बर्षातको शुरुवात सँगै यस रोगको महामारी हुने संभावना हुन्छ ।

  • यसको मुख्य लक्षण भनेको एक्कासी उच्च ज्वरो आउनु हो । यो ज्वरो ५ देखि ७ दिनसम्म रहन सक्छ ।
  • असाध्यै टाउको दुख्ने
  • आँखाको गेडी तथा आँखाको पछिल्लो भाग दुख्ने
  • ढाड, जोर्नी तथा मांसपेशीहरू दुख्ने
  •  शरीरमा विमिराहरु आउने

धेरै ज्वरो आई माथिका लक्षणहरू मध्ये दुई वा दुई भन्दा बढी लक्षण देखा परेको खण्डमा डेंगु ज्वरो भएको शंका गर्न  सकिन्छ ।

यसका साथै वाक्वाकी लाग्ने, बान्ता हुने, पेट दुख्ने, नाक वा गिजाबाट रगत बग्ने, रक्तस्राव हुने वा शरीरमा रगत जमेको टाटा देखापर्ने, बेहोश हुने आदि लक्षणहरू पनि देखा पर्न सक्छ ।

माथिका लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्त स्वास्थ्य संस्था गई जाँच गराउनु पर्दछ । डेगु ज्वरोको शंका लागेमा हुन सक्ने जटिलताबाट बचाउन तत्काल नजिकैको स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गरी आवश्यक सल्लाह लिनु पर्दछ । ज्वरो घटाउन सिटामोल खानु पर्छ । प्रशस्त झोल पदार्थ खानु पर्छ । एस्पीरीन तथा आईबोब्रुफेन जस्ता औषधीहरू खानु हुदैन ।

डेंगु ज्वरो विरुद्धको खोप तथा खास उपचार समेत नभएको हुदा लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै यस रोगको बचावटको मुख्य उपाय  हो ।

लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नुको साथै लामखुट्टे बृद्धि रोक्नु पर्छ । यसका लागि निम्न उपायहरू अपनाउनु बेश हुन्छ  

  • पानी जम्न सक्ने भाडाहरू जस्तै गमला, फुलदान, खाली बट्टा, अल्कत्रा वा मट्टितेलका खाली ड्रमहरू, गाडीको काम नलाग्ने टायर आदिमा पानी जम्न नदिने उपाय गर्नुपर्दछ
  • पानीका ट्याकींलाई लामखुट्टे प्रवेश गर्न नदिने गरि ढाकेर राख्नु पर्छ
  •  कुलरमा रहेको पानीमा प्रत्येक हप्ता एक दुई चम्चा मट्टीतेल हालीदिने वा पानी फेर्ने साथै जम्मा भएको पानी सफा गर्ने
  •  फुलदानीमा रहेको पानी हप्तामा दुई पटक फेर्नु पर्छ
  •  यस जातीको लामखुट्टेले दिउँसो टोक्ने हुदा दिउँसो बस्दा पनि प्राय पुरा बाहुला भएको वा शरिर पुरै ढाक्ने लुगा लगाउनु पर्छ 
  • सम्भव भएसम्म दिउ‘सो सुत्दा पनि झुल प्रयोग गर्नु पर्छ, साथै साना केटाकेटीलाई जुनसुकै समयमा पनि झुल भित्र सुताउनु पर्दछ
  • लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्न लामखुट्टे भगाउने मलम दल्न वा धुप(क्वाइल) बाल्न सकिन्छ 
  • घरका झ्याल ढोकामा जाली लगाउनु पर्दछ 
  • घर वरिपरि सफा सुग्घर राख्ने र पानी जम्ने खाल्डा खुल्डी पुर्ने गर्नु पर्छ

सरुवा रोगहरु (Communicable Diseases)

 

IEC Materials